تاریخ در دستان شما
سکهها، بازماندگان بیکلام تاریخاند؛ گنجینههایی فلزی که داستانهایی از گذشتههای دور را در دل خود جای دادهاند.
سکه چیست؟
سکه قطعهای فلزی، غالباً گرد و کوچک است که به عنوان وسیلهای برای مبادله یا پول رسمی در معاملات روزمره استفاده میشود. سکهها معمولاً دارای وزن مشخص هستند و در ضرابخانهها بهصورت انبوه تولید میشوند. دولتها معمولاً مسئول ضرب و انتشار آنها هستند.
لمس تاریخ
با لمس یک سکهی قدیمی، گویی به گذشته سفر کردهایم؛ به زمانی که آن سکه در دستان تاجران، سربازان، پادشاهان یا مردم عادی چرخیده است. سکهها همواره ارزشی فراتر از پول داشتهاند و در بسیاری از فرهنگها نمادی از قدرت، هنر، تبلیغات و حتی دین به حساب آمدهاند.
سکههای تاریخی ما را قادر میسازند که نگاهی دقیقتر به جامعه، اقتصاد، فرهنگ و حتی سیاست آن دوران داشته باشیم. در دوران روم، امپراتورها از سکهها برای انتقال پیامهای سیاسی استفاده میکردند. پیشرفت تمدنها را میتوان از طریق تکامل طراحی و کیفیت سکهها ردیابی کرد.
نگاهی به آغاز ضرب سکه در جهان باستان
قبل از سکه: شمشها
پیش از اختراع سکه، مبادلات عمدتاً با استفاده از شمشهای نقره و طلا صورت میگرفت. در امپراتوری هخامنشی، استفاده از شمشهای نقره در تجارت رواج داشت و ارزش آنها بر اساس وزن و خلوص فلز تعیین میشد.
اولین سکههای شناختهشده
قدیمیترین سکههای شناختهشده متعلق به پادشاهی لیدی (در آسیای صغیر) در اواخر قرن هفتم پیش از میلاد هستند. این سکهها معمولاً از الکتروم (آلیاژ طلا و نقره) ساخته میشدند و طراحی سادهای شامل نماد حیوانات داشتند. این سکهها فاقد نوشته بودند و بیشتر اطلاعات درباره آنها از طریق باستانشناسی بهدست آمده است.
ورود سکه به ایران: از لیدیه تا دریک
پذیرش نوآوری
در آغاز، ایرانیان بیشتر به مبادلهی کالا به کالا و استفاده از شمش تکیه داشتند. اما پس از فتح لیدیه توسط کوروش بزرگ در سال ۵۴۶ قبل از میلاد، ایرانیان به سرعت با مفهوم سکه آشنا شدند و آن را وارد ساختار اقتصادی خود کردند.
کوروش ابتدا سکههای لیدیایی را با همان طرح شیر و گاو حفظ کرد و ضرب آنها را ادامه داد.
شکوه سکههای هخامنشی: دریک و سیگلوی
داریک اولین سکه طلای باستانی بود که مورد استفاده گسترده و بین المللی قرار گرفت و یکی از شناخته شده ترین سکه های دنیای باستان بود، از جمله اولین سکه ذکر شده در عهد عتیق که یونانیان باستان آن را کماندار می نامند .
داریک؛ اولین سکه طلای ایران
سکهی طلای داریک و سکهی نقرهای سیگلوی از مهمترین سکههای امپراتوری هخامنشی بودند که از حدود ۵۲۰ پیش از میلاد تا زمان اسکندر مقدونی در ۳۳۰ پیش از میلاد ضرب میشدند.
داریک با وزنی حدود ۸.۳۷ گرم و خلوص طلای ۹۸ تا ۹۹ درصد، یکی از خالصترین سکههای طلای دنیای باستان بود. تصویر پادشاه ایرانی در حالتی از «زانو زدن در حین دویدن» روی سکه نقش بسته بود؛ نمایشی از حرکت، اقتدار و هنر طراحی آن دوران.
جالب اینکه طراحی سکههای داریک در طول حدود ۱۸۵ سال، بدون تغییر باقی ماند و این خود گویای ثبات، اصالت و اهمیت آن در تاریخ اقتصادی ایران است.
پایان یک دوران؛ آغاز فصل جدید
پس از حملهی اسکندر مقدونی به ایران در ۳۲۹ قبل از میلاد، ضرب سکههای داریک نیز به پایان رسید. اما تأثیر آن تا سالها در دنیای باستان باقی ماند. حتی جانشینان اسکندر تا مدتی به ضرب سکههایی با طراحی مشابه ادامه دادند تا اینکه در نهایت، سکهی “استاتر” جایگزین آن شد.
سخن پایانی
هر سکهی قدیمی، صفحهای از کتاب قطور تاریخ است. با نگهداری از آنها، گویی بخشی از آن دوران را زنده نگاه میداریم. در دنیای امروز، سکههای تاریخی نهتنها ارزشی کلکسیونی دارند، بلکه پلی هستند میان گذشته و حال؛ یادگاری از تمدنهایی که بر دوش زمان ایستادهاند.